Ma trận BCG là gì? Ma trận BCG ra đời với mục đích hỗ trợ việc xác định chiến lược tăng trưởng thị phần của doanh nghiệp thông qua việc phân tích danh mục sản phẩm. Do đó, ma trận này còn được biết đến với tên gọi là ma trận danh mục sản phẩm.
Ma trận này này được hình thành trên hai yếu tố quan trọng là tốc độ tăng trưởng của thị trường và thị phần tương đối. Dựa trên hai yếu tố này, BCG phân loại danh mục kinh doanh của một doanh nghiệp thành bốn nhóm chính: ngôi sao, dấu hỏi, bò sữa và con chó.
Áp dụng ma trận này trong kinh doanh sẽ hỗ trợ các nhà quản trị đưa ra quyết định về cách phân phối tài nguyên, đầu tư vào các dự án, và xây dựng chiến lược phát triển sản phẩm hoặc dịch vụ. Điều này dựa trên việc họ hiểu rõ vị trí của từng sản phẩm hoặc đơn vị trong ma trận này.
Ma trận BCG được phân chia thành hai trục chính: thị phần tương đối và tốc độ tăng trưởng của danh mục sản phẩm. Mỗi trục có một vai trò cụ thể:
Từ hai trục chia ra thành bốn khu vực chính, mỗi khu vực tượng trưng cho một nhóm sản phẩm/dịch vụ với đặc điểm và tiềm năng phát triển riêng.
Các sản phẩm trong ô Con chó chiếm thị phần nhỏ và có tốc độ thị trường tăng trưởng thấp. Vì thị phần thấp, chúng gặp nhiều khó khăn về giá thành và thường không mang lại doanh thu đáng kể.
Dấu hỏi đại diện cho các sản phẩm có tốc độ tăng trưởng cao nhưng thị phần thấp. Với tốc độ tăng trưởng nhanh, nếu có chiến lược đầu tư đúng đắn, các sản phẩm tiềm năng này có thể trở thành Ngôi sao hoặc Bò sữa. Tuy nhiên, do thị phần thấp, nếu đầu tư sai lầm, chúng có thể trở thành Con chó ngay khi tốc độ tăng trưởng giảm.
Ngôi sao đại diện cho các sản phẩm có thị phần lớn và hoạt động trong thị trường đang tăng trưởng nhanh. Đây thường là các sản phẩm độc quyền, có tiềm năng cạnh tranh cao hơn so với các đối thủ. Do đó, chúng mang lại nhiều lợi nhuận cho công ty. Tuy nhiên, để duy trì và tăng trưởng thị phần, công ty cần liên tục đầu tư vào sản phẩm.
Theo thời gian, khi thị trường bão hòa và sản phẩm đã phát triển thành công, ngôi sao sẽ chuyển thành Bò sữa. Lúc này, chúng được sử dụng để tạo ra nguồn tài trợ cho việc phát triển các sản phẩm mới, tạo ra "ngôi sao mới" cho công ty.
Bò sữa đại diện cho các sản phẩm có lợi nhuận đáng kể nhưng hoạt động trong thị trường đã trưởng thành, không có đổi mới và tăng trưởng. Các sản phẩm trong nhóm này thường đóng vai trò hỗ trợ duy trì dòng tiền cho công ty, cung cấp nguồn tài trợ cho việc phát triển các sản phẩm khác.
Quá trình tạo ra một ma trận BCG gồm 5 bước như sau:
Đơn vị kinh doanh chiến lược - Strategic Business Unit (SBU) có thể là công ty, sản phẩm, bộ phận trong công ty, hoặc thương hiệu riêng biệt. Việc chọn lựa SBU ban đầu ảnh hưởng đến việc phân tích ma trận. Do đó, sự lựa chọn ban đầu này là rất quan trọng.
Việc xác định thị trường chính xác là điều kiện tiên quyết để hiểu rõ hơn về vị thế của danh mục sản phẩm và đầu tư. Ví dụ, trong thị trường ô tô chở khách, một chiếc xe hơi Mercedes-Benz có thể là Con chó, nhưng trong thị trường ô tô hạng sang, nó có thể trở thành Bò sữa.
Thị phần là phần trăm doanh số hoặc doanh thu mà công ty chiếm được trên thị trường so với đối thủ dẫn đầu. Thị phần tương đối được tính bằng cách chia doanh số/doanh thu của công ty cho doanh số/doanh thu của đối thủ dẫn đầu.
Có thể tìm hiểu tốc độ tăng trưởng của thị trường thông qua báo cáo ngành hoặc tính toán từ doanh số bán sản phẩm. Tốc độ tăng trưởng của thị trường được đo bằng tỷ lệ phần trăm: (Doanh số năm nay - Doanh số năm ngoái)/Doanh số năm ngoái.
Sau khi thu thập số liệu, vẽ sản phẩm lên ma trận dựa trên thị phần tương đối và tốc độ tăng trưởng của thị trường. Mỗi vòng tròn tượng trưng cho một đơn vị/sản phẩm/thương hiệu và có kích thước tương ứng với doanh thu mà nó tạo ra.
Sau đây là ví dụ về cách áp dụng ma trận BCG vào thực tế của thương hiệu Unilever:
Danh mục chăm sóc cá nhân của Unilever được xem là Ngôi sao, vì thị phần của nó đang tăng nhanh qua các năm và tạo ra doanh thu cao nhất cho công ty. Đặc biệt, khu vực Châu Á được xem là có tiềm năng lớn đối với Unilever với doanh thu cao nhất, chiếm khoảng 40% tổng doanh thu của công ty. Sự phân bổ địa lý trong khu vực Châu Á cũng tương ứng với sự tăng trưởng của Ngôi sao.
Mảng thực phẩm của Unilever được phân loại là Dấu hỏi. Thị phần của thị trường thực phẩm đang giảm, nhưng mức tăng trưởng doanh số vẫn khá cao. Unilever cần tập trung vào phát triển mảng này để biến nó thành Ngôi sao. Đồng thời, công ty cũng cần đầu tư nhiều hơn vào nghiên cứu và phát triển sản phẩm để cạnh tranh và gia tăng thị phần trong thị trường thực phẩm.
Danh mục chăm sóc và giải khát tại nhà của Unilever được phân loại là Bò sữa vì chúng có thị phần cao trong một ngành có tốc độ tăng trưởng thấp. Mặc dù doanh số bán hàng đang giảm, nhưng chúng vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hoạt động của công ty.
Unilever không có sản phẩm nào thuộc mục Con chó. Thực tế, hầu hết các công ty hàng tiêu dùng lớn như Unilever đều không có sản phẩm nằm trong danh mục Con chó.
Mặc dù được đánh giá cao, BCG cũng có những hạn chế cần xem xét trước khi sử dụng:
Bài viết trên từ Vinalink đã cung cấp những thông tin chi tiết và thực tế để bạn hiểu rõ hơn về ma trận BCG là gì. Áp dụng BCG, doanh nghiệp của bạn có thể đánh giá và định hướng phát triển cho sản phẩm/dịch vụ. Từ đó phân bổ được nguồn vốn đầu tư phù hợp và chính xác hơn.
